Cuối năm nay, một chương mới sẽ khép lại trong lịch sử ngành game khi Electronic Arts (EA) chính thức “khai tử” Anthem – tựa game từng được kỳ vọng sẽ bay cao như những phi công Freelancer quả cảm, nay lại đang chuẩn bị đáp chuyến cuối cùng vào cõi vĩnh hằng. Tham vọng chiếm lĩnh thể loại game live-service của BioWare đã vụt tắt nhanh chóng, đúng như cách một cỗ exosuit lao vút lên không trung rồi lại rơi phũ phàng qua những nhiệm vụ lặp lại đến nhàm chán.
Đúng vậy, Anthem không phải là một tựa game xuất sắc. Nhưng nó lại là một cột mốc quan trọng, một hồi chuông cảnh tỉnh vang vọng trong không gian ảo rộng lớn. Thất bại thảm hại của nó đã cứu BioWare khỏi nanh vuốt thương mại hóa quá mức của EA – dù không đủ nhanh để ngăn cản việc định hình nền tảng game-as-a-service (GaaS) cho Dragon Age: The Veilguard đầy rẫy khuyết điểm sau này. Anthem chính là “chim hoàng yến trong mỏ than”, một tín hiệu rõ ràng rằng GaaS không phải con đường chắc chắn dẫn đến thành công vang dội, và không phải studio “tròn” nào cũng có thể ép mình vào một lỗ vuông mang tên live-service.
Nhân vật The Monitor với bộ giáp thép huyền bí, giơ tay đe dọa trong bối cảnh hoang tàn của Anthem
Và đến năm 2026, thế giới ảo của Anthem sẽ hoàn toàn biến mất khỏi bản đồ. Với những người say mê điện ảnh, việc một tác phẩm quan trọng bị xóa sổ khỏi kho tàng lịch sử văn hóa không phải là điều gì mới mẻ.
Hồi Ức Điện Ảnh: Khi Phim Câm Biến Mất Trong Làn Khói Thời Gian
Nếu bạn từng dấn thân vào thế giới của những bậc thầy điện ảnh kinh điển, hẳn bạn sẽ kinh ngạc khi phát hiện ra nhiều kiệt tác của họ đã hoàn toàn không còn tồn tại. Không phải vì chúng dở tệ, mà bởi chúng đã biến mất mãi mãi. Alfred Hitchcock, một trong những nhà làm phim vĩ đại nhất thế kỷ 20, có tới ba tác phẩm rưỡi bị thất lạc. Ba tác phẩm rưỡi, bởi vì chỉ còn duy nhất một cuộn phim của bộ phim câm dài hai cuộn “Always Tell Your Wife” của ông còn sót lại.
Nếu mở rộng ra những bộ phim Hitchcock tham gia với vai trò đạo diễn nghệ thuật, thiết kế tiêu đề, hay đồng đạo diễn, số lượng tác phẩm mất tích còn nhiều hơn nữa. Và Hitchcock là một trong số ít đạo diễn có các tác phẩm được bảo quản tốt hơn cả. John Ford, một nghệ sĩ điện ảnh định hình thế kỷ này, có hơn 40 bộ phim bị mất hoàn toàn hoặc một phần – gần như toàn bộ các tác phẩm câm của ông.
Buster Keaton và Sybil Seely đứng cạnh ngôi nhà đổ nát trong phim câm One Week, minh họa cho sự tàn phá và mất mát
Điện ảnh khi ấy là một phương tiện non trẻ, và việc bảo tồn chưa được coi trọng đúng mức. Trước khi băng đĩa gia đình phát triển, có rất ít con đường rõ ràng để kiếm tiền từ một bộ phim sau khi công chiếu tại rạp. Các studio có thể kiếm lời bằng cách tái chế các cuộn phim cũ. Mặc dù ngày nay, việc tìm thấy một bộ phim thất lạc của Ford hay Hitchcock có ý nghĩa lịch sử vô cùng lớn, nhưng vào thời điểm đó, các cuộn phim này chỉ chiếm diện tích quý giá mà các studio cần cho những bộ phim mới hơn, và họ có thể kiếm tiền từ việc hủy bỏ chúng.
Lặp Lại Lịch Sử: Ngành Game Đang Tự Đốt Cháy Di Sản Của Mình?
Những ai không hiểu lịch sử sẽ bị định mệnh bắt phải lặp lại nó. Ngành công nghiệp game đang đi theo con đường hủy diệt tương tự mà Hollywood đã từng trải qua một thế kỷ trước. Giống như phim câm, game cũng là một phương tiện truyền thông non trẻ, việc bảo tồn chưa được coi trọng đúng mức, và các tác phẩm nghệ thuật đang bị xóa sổ chỉ vì việc xóa chúng rẻ hơn là duy trì chúng. Thay vì chiếm không gian vật lý, việc hỗ trợ game trực tuyến giống như một nhà phát hành đang thuê một không gian kỹ thuật số, duy trì các máy chủ để một vài người chơi vẫn có thể trải nghiệm trò chơi, hoặc đầu tư thời gian để làm cho trò chơi có thể chơi ngoại tuyến hoặc cung cấp mã nguồn cho người chơi sau khi các nhà phát hành ngừng thu lợi từ đó.
.jpg)
Động lực tài chính dẫn đến sự hủy diệt này là điều dễ hiểu. Mong muốn giảm chi phí và tăng lợi nhuận không bao giờ khó để nắm bắt. Nhưng một thế kỷ sau, những game thủ tương lai, những người quan tâm đến lịch sử của phương tiện mà họ yêu thích, sẽ tra cứu danh mục của một nhà phát triển vĩ đại và phát hiện ra rằng một số tựa game của họ đã vĩnh viễn biến mất vào lịch sử.
Trừ khi, chúng ta thay đổi luật pháp. “Stop Killing Games”, một sáng kiến bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, hiện đang kiến nghị Liên minh châu Âu (EU) thay đổi luật, biến việc các công ty game vĩnh viễn ngừng cung cấp trò chơi của họ trở thành bất hợp pháp. Vì những game thủ của tương lai, chúng tôi hy vọng “Stop Killing Games” sẽ thành công vang dội.
Tương Lai Nào Cho Di Sản Game Việt Nam?
Anthem chỉ là một ví dụ điển hình, một tiếng chuông cảnh báo ngân vang về sự mong manh của những thế giới ảo mà chúng ta đã từng phiêu lưu, khám phá, và trải nghiệm. Từ những tựa game mobile đình đám một thời đến các MMOPC vang bóng, không ít game đã và đang lặng lẽ biến mất, mang theo bao ký ức và công sức của hàng triệu game thủ.
Vấn đề bảo tồn game không chỉ là câu chuyện của các ông lớn toàn cầu, mà còn là một thách thức lớn đối với cộng đồng game thủ và các nhà phát triển tại Việt Nam. Liệu những tựa game “thuần Việt” đã từng làm mưa làm gió, những trò chơi đã góp phần định hình tuổi thơ của thế hệ game thủ 8x, 9x, có được bảo vệ và giữ gìn như một di sản văn hóa số?
Câu trả lời nằm ở nhận thức và hành động của mỗi chúng ta. Từ việc ủng hộ các sáng kiến bảo tồn, đến việc nâng cao tiếng nói yêu cầu các nhà phát triển và phát hành có trách nhiệm hơn với di sản của mình. Hãy cùng nhau hành động, không để những thế giới ảo, những câu chuyện hùng tráng, những ký ức không thể nào quên của chúng ta tan biến vào hư vô.
Ba nhân vật tiêu biểu của Dragon Age: Hawke trong Dragon Age 2, Lucanis trong Dragon Age: The Veilguard và Solas trong Dragon Age: Inquisition, đại diện cho di sản của BioWare
Bạn nghĩ sao về vấn đề này? Liệu chúng ta có thể làm gì để giữ gìn những thế giới ảo đã từng là một phần tuổi thơ, một phần trải nghiệm của mình? Hãy chia sẻ suy nghĩ bên dưới và cùng nhau hành động vì một tương lai game trọn vẹn hơn!
